Het lijkt zo’n makkelijke foto. Eentje die door miljoenen mensen iedere dag gemaakt en gedeeld wordt op social media. Kijk eens, dit eet ik. Ziet het er niet geweldig smakelijk uit? Leid ik niet een bijzonder en spannend leven? In culinair opzicht dan toch? Smartphone in de aanslag, even achterover leunen, druk op de knop, en hop het internet op. Maar wie denkt dat deze foto recent is genomen, slaat de plank behoorlijk mis. Het beeld is inmiddels ruim veertig jaar oud. Shephen Shore nam hem in 1973 met behulp van een middenformaatcamera tijdens één van zijn vele omzwervingen door de Verenigde Staten.

De geboren en getogen New Yorker fotografeerde al van jongs af aan, en hing lange tijd rond in The Factory van Andy Warhol. Maar begin jaren zeventig trad Shore in de voetsporen van Jack Kerouac, Walker Evans en Robert Frank, en stapte in de auto richting het zuiden en het westen van het land. Tweeëntwintig maanden lang zou hij rondreizen met een kleinbeeldcamera voortdurend in de aanslag. Zoals hij zelf stelt: “…I started photographing everyone I met, every meal, every bed I slept in, the streets I walked on, the towns I visited…” [1] Zijn tocht zou leiden tot de serie American Surfaces. En dat is een uitstekende naam voor het project, want Shore duikt hiermee nog niet echt onder het oppervlak. Het is één grote aaneenschakeling van façades van onbestemde gebouwen, bizarre winkeletalages, gillende neonverlichting, harde hotelbedden, donkere televisies, smerige toiletten, ingelijste foto’s, openstaande koelkasten, en vooral erg onsmakelijk en ongezond uitziende maaltijden. We zien hard ingeflitste gezichten, scheve horizonten, slordige composities, storende reflecties, en borden met eten die consequent recht van bovenaf zijn gefotografeerd.

De kiem voor zijn ontwikkeling als fotograaf ligt in deze eenvoudig ogende foto. Tenminste, dat denk ik toch graag.

Maar deze foto is toch nèt even iets anders. Aan de hand hiervan kunnen we al zien welke weg Shore gaat bewandelen vanaf 1973. Want waar hij ten tijde van American Surfaces nog gebruik maakt van een kleinbeeldcamera en met opzet een snapshot-esthetiek hanteert, stapt hij daarna al snel over op een midden- en vervolgens een grootformaatcamera. Hij wordt gedwongen om de tijd te nemen, om onder het oppervlak te duiken als het ware. De film is duur, de camera zwaar, het statief noodzakelijk. Zomaar uit de losse pols schieten is niet langer mogelijk. Shore leert om uit te zoomen, om niet volledig bovenop het onderwerp te zitten. Hij neemt de aanwezige kleuren en lijnen veel meer in acht. En zo ontstaan er ijzersterke composities. Beelden die zo vol lagen en spannende details zitten, dat je er naar kunt blijven kijken.

De foto’s, die hij vanaf 1973 tot 1979 maakt tijdens zijn vele ritten door Amerika, leiden tot zijn magnum opus Uncommon Places. En daarmee wordt Shore één van de grondleggers van de New Topographics, een invloedrijke stroming binnen de fotografie. De kiem voor zijn ontwikkeling als fotograaf ligt in deze eenvoudig ogende foto. Tenminste, dat denk ik toch graag. In tegenstelling tot voorheen vallen we hier immers niet met onze neus in de gesmolten boter op de pannenkoek. Shore lijkt gewoon aan tafel te zitten en achterover te leunen om snel even een plaatje te schieten. Het verloop van het perspectief doet dat in eerste instantie vermoeden. Die meloen lijkt immers van ons weg, en van het tafelblad af te glijden.

De rand van de tafel, de met rood leer beklede stoel, de houtnerven in het tafelblad, de papieren servetten en onderzetters, het staat allemaal met een keurige hoek van 90 graden op elkaar.

Maar wie goed kijkt, ziet dat er een liniaaltje strak langs alle diagonale lijnen gelegd kan worden. De rand van de tafel, de met rood leer beklede stoel, de houtnerven in het tafelblad, de papieren servetten en onderzetters, het staat allemaal met een keurige hoek van 90 graden op elkaar. Alleen die lepel, die is wat uit het lood geslagen. We worden enigszins achterdochtig. Zou het werkelijk allemaal zo netjes opgediend zijn in dit restaurant? Of heeft Shore van te voren even geschoven met de borden, glazen en het bestek? Had hij zijn camera al in de aanslag, voordat de pannenkoek überhaupt arriveerde? Het laatste lijkt het geval, de pannenkoek ziet er nog warm uit, de boter is nog niet helemaal gesmolten, en het glas koude melk zal de dorst zeker lessen. Al met al, het zal hem vast gesmaakt hebben!

Dit artikel is voorheen gepubliceerd op Potaatoo.

1 Stephen Shore en Lynne Tillman, ‘Stephen Shore in a Conversation with Lynne Tillman’, in Stephen Shore, Uncommon Places – The Complete Works, (London: Thames & Hudson, 2004), 179.