Eerste akte. Michael Schmidt – Lebensmittel

Lebensmittel. De titel klinkt droog en zakelijk. En ook een tikkeltje arrogant. Immers, niet iedereen kan Duits. Maar net zoals bij de slogan van Audi – Vorsprung durch Technik – wordt simpelweg van ons verwacht dat we de betekenis begrijpen. Zo niet, jammer dan. De toon is gezet, hier valt weinig smeuïgs te verwachten. De vormgeving van de publicatie draagt hier aan bij. Het boek is groot, onhandelbaar, zwaarlijvig. Kortom, Schmidt’s Lebensmittel is niet gemaakt om even snel door te bladeren. Wie het wil bekijken, zal zwaar moeten tafelen.

Met dit project won Schmidt in 2014 vlak voor zijn dood de Prix Pictet. Tijdens zijn leven werd hij veelal geroemd als een fotograaf, die zich voor lange tijd in een onderwerp vastbeet, zich er obsessief mee bezighield en zo een objectieve blik op een complex onderwerp bood. Voor Lebensmittel heeft Schmidt vijf jaar lang heel Europa afgereisd om de levensmiddelenindustrie vast te leggen. Dit resulteerde in dit omvangrijke boek met harde, maar indrukwekkende foto’s.

Zoals blijkt, zijn de beelden geen lichte kost. De serie bestaat grotendeels uit zwart-wit afbeeldingen, maar het zijn vooral de schaarse kleurenfoto’s die de meeste indruk achterlaten. Beelden woorden voortdurend herhaald. Mocht de boodschap de eerste keer nog niet duidelijk zijn, dan komt dat de tweede maal wel. Of de derde. Zo zien we telkens weer stronken verwoeste prei die achtergebleven zijn op een gemaaid veld, iedere keer vanuit een net ander perspectief gefotografeerd; een tweeluik van een jongen die kartonnen dozen staat te vouwen; en een scala aan foto’s van anonieme gebouwen achter ijzeren hekken.

Door de harde contrasten, de giftige kleuren, het ongenadige gebruik van de flitser, de bot uitgekozen standpunten en composities, en de dreigende close-ups dringt Schmidt bovendien wel degelijk zijn visie aan de kijker op.

We zien een aaneenschakeling aan frietjes, vissen, appels en broden op een lopende band voorbijsnellen. We zien vleeswaren geheel vacuüm getrokken in plastic; en we zien vooral veel losse stuks groenten en fruit geplaatst tegen een achtergrond van piepschuim. Ook zijn er gifgroene tomaten, bang kijkende koeien, en onherkenbare smurrie achtergebleven in vreemde apparaten. Kortom, we zien levensmiddelen alleen tijdens hun machinale verwerking, of in hun plastic verpakking vlak voor hun verzending naar de supermarkt. Mens en dier komen slechts sporadisch in beeld. Hier en daar vinden we een rug, een hand, een snuit, of een poot. Wie bij voedselproductie denkt aan weidse agrarische landschappen, komt bij Schmidt bedrogen uit.

Door in Lebensmittel geen enkele tekst op te nemen, heeft Schmidt wellicht geprobeerd om geen oordeel te vellen over die industrie. Zo wordt er niet toegelicht waar de afbeeldingen zijn gemaakt, wat voor machinale processen er zijn vastgelegd en wat het doel er van is. Ook wordt niet inzichtelijk gemaakt of deze beelden daadwerkelijk representatief zijn voor de levensmiddelenindustrie.

Maar de manier waarop Schmidt het geheel heeft vastgelegd, is geenszins objectief. Ze biedt geen context en schept geen ruimte voor een verklaring. Door de harde contrasten, de giftige kleuren, het ongenadige gebruik van de flitser, de bot uitgekozen standpunten en composities, en de dreigende close-ups dringt Schmidt bovendien wel degelijk zijn visie aan de kijker op: Geef ons heden ons dagelijks brood, maar vraag niet wat voor kunstmatige middelen erin verwerkt zitten.

Michael Schmidt. Lebensmittel. Snoeck, Germany. ISBN: 978-3940953933

Dit artikel is voorheen gepubliceerd op Potaatoo.